Kanamanın ısı kullanarak kontrolü muhtemelen ilk olarak eski mısırda uygulanmıştır. Uygulama daha çok bir metalin ısıtılması yoluyla yapılmıştır.
Bir asırdan daha uzun bir süredir ise bu amaçla elektrik akımı kullanılmaktadır. Geleneksel elektrokoterler, elektrik akımı ile kor haline getirilen platin telden ibarettir. Bu hem koagülasyon ve hem de kesme için kullanılmıştır.
Daha sonraları alternatif akım ve voltaj değiştirici trafonun bulunması ile tıpta yüksek elektrik akımları koagülasyon, kesme ve doku tahribi için kullanılmaya başlanmıştır. Bugün dünyadaki tüm ameliyathanelerde bir diyatermi cihazı bulunabilir.
Standart diyatermide, yüksek frekanslı elektrik akımları hastanın içinden geçmektedir. İki adet elektrod kullanılmaktadır. Biri pasif elektroddur; geniş bir plaka şeklindedir ve nemli olarak hastanın bacağına kayışla bağlanmaktadır. Diğeri ise aktif elektroddur ve dokuya temas için kullanılır. Isınma etkisi, kullanılan elektriğin yoğunluğuna bağlıdır. Akım, geniş bir alan üzerinden geçerse oluşan ısı minimaldir ve fakat küçük bir noktada konsantre olursa, ısınır ve kesme, koagülasyon ve doku tahribi etkisi gösterir.
Düşük frekanslı alternatif akım kas kasılmalarına sebep olur (Fizyoterapideki adıyla Faradik Etki); yüksek frekans (>10000Hz) ise bu etkiyi göstermeden dokuda ısınmaya neden olmuştur.
Vakumlu tüplerin bulunması ile -radyo ve televizyonlarda kullanıldığı gibi- dokuda kesme etkisi yaratan güçlendirilmiş elektrik akımlarının üretilmesini mümkün olmuştur. 1978’de Mannes 3,68 megaherzin yumuşak dokuların kesilmesi için optimum frekans olduğunu göstermiştir. Bu frekans halen modern radyocerrahi cihazlarında kullanılmaktadır. (Şekil 42.2)
Bunun yanısıra modern radyocerrahi cihazları, doku üzerinde kesme, eksizyon ve kaogülasyon etkisi gösteren birçok değişik dalga tipi üretilebilmektedir. (Şekil 42.3)
Radyocerrahi, yumuşak doku üzerinde kesme ve koagülasyon için atravmatik bir metoddur. Basınç gerektirmez. Radyo dalgaları, hücreleri vaporize ederek kesme etkisi gösterir. Bu da hücrelerde daha az travmaya ve skar bırakmadan, daha az post-operatif rahatsızlıkla cerrahi demektir. Diğer bir avantajı ise elektrodların işlem esnasında kendi kendine steril olmalarıdır.
Kullanılan beş değişik dalga tipi aşağıdaki gibidir.
2.1. Filter edilmiş saf (Pure filtered) dalga tipi)
|
Saf mikro yumuşak kesme
|
 |
Bu dalga tipi, deri ensizyonunda ve kanama problemi olmayacak yerde, halka tel ile eksizyon için kullanılabilir. Bu dalga tipinin oluşturduğu lateral ısı en azdır ve bu sayede de doku hasarı minimumdur. |
|
2.2. Tam düzenlenmiş (Fully rectified) dalga tipi
|
Kesme ve koagülasyon karışık
|
 |
Bu dalga tipi biraz kanama beklenebilecek, ben, papilom, keloid, keratoz için ve nevüs çıkarmak için kullanılabilir. Bu dalga tipi, keserken koagülasyon etkisi de gösterir ve önemsiz bir miktarda ısı oluşturur. |
|
2.3. Yarı düzenlemiş (Partially rectified) dalga tipi
| Kanama durdurma |
 |
Bu dalga tipi öncelikle hemostaz için kullanılır. Kesme için kullanılmaz; fakat koagülasyon, telanjektazi ve spider venler için mükemmeldir. |
|
2.4. Fulgurasyon
|
Kıvılcımla doku tahribi
|
 |
Bu ünipolar diatermiye çok benzer. Çivi elektrodun dokuya yaklaştırılması ile kıvılcımlar dokuya atlar ve yüzeysel doku tahribine yol açar. Bu dalga tipi yüzeysel hemostaz için ve küçük basal cell carcinom ve kistler için uygundur. |
|
Elektrod dokudan geçerken oluşturduğu ısıya lateral ısı denir ve aşağıdaki formülle hesaplanabilir.
LATERAL ISI= T x I x W x D
FREKANS
T= Elektrodun dokuya temas ettiği süre
I = Güç
W= Dalga tipi
D= Elektrod ölçüleridir.
Lateral ısı ne kadar fazla olursa, doku tahribi de o kadar fazla olur.
Elektrodun dokuya temas süresinin az olması, kullanılan elektrodun ince olması ve daha az güç kullanılması daha az lateral ısıya neden olur.
Ve formülün en önemli faktörü frekans, lateral ısıyla ters orantılıdır. Yani frekans ne kadar yüksek olursa lateral ısı o kadar az olur.
Perfect TCS 3,68 Megaherz ile frekansı en yüksek olan tek cihazdır.
Diğer tüm elektrokoterlerin çalışma frekansı 0.4-0.5 Megaherzdir. Yani TCS'den sekiz kat daha düşük; dolayısıyla da TCS'den sekiz kat daha fazla lateral ısıya –doku hasarına- neden olurlar.
Radyocerrahi ile konvansiyonel koterle yapılan tüm cerrahi işlemler, çok daha az doku hasarıyla gerçekleştirilir. Radyocerrahiyi klasik elektrokoter ile aynı işlemlerde kullanabilirsiniz.
Ancak doku hasarını minimumda tutmak için dikkat edilmesini istediğimiz bazı konular aşağıdaki gibidir.
-
İlk olarak; radyocerrahiyi kullanırken elektrod ile dokuya bastırmayınız ve basınç uygulamayınız. Radyocerrahide kesme işini yapan –basınç değil- radyo dalgalarıdır. Dolayısıyla elektroda hiçbir basınç uygulamanız gerekmez. Elektrod tereyağından kıl çeker gibi hareket etmelidir.
-
Kullanılacak güç ayarı ile ilgili kesin bir talimat yoktur.
Tavsiye edilen; kesme için 3-5, koagülasyon için ise 5-7‘dir. Güç ayarına bir et parçası üzerinde deney yaparak alışabilirsiniz. Örneğin küçük ve nemli bir doku daha az güç gerektirirken; büyük ve keratinize doku daha fazla güç gerektirmektedir. Doku hasarını minimumda tutabilmek için; keserken şimşekler çakmayacak kadar düşük güçte ve elektrodun takılmasını önleyecek kadar yüksek güçte çalışmalısınız. Şimşekler çakmasını kesme hızınızı artırarak da önleyebilirsiniz veya elektrodun takılmasını, kesme hızınızı azaltarak.
- Operasyon öncesi hasta sahibine radyocerrahi hakkında bilgi veriniz ve operasyon sonrası bakımı anlatınız.
- Eğer koku/duman aspiratörü kullanıyorsanız, bu ünitenin gürültü yapabileceğini, radyocerrahinin ise sessiz olduğunu söyleyiniz.
- Özellikle operasyon bölgesine yakın olanlar olmak üzere, hastanın tasma v.s taşımıyor olmasını sağlayınız.
- Hastayı rahat edeceği şekilde yerleştirip; işlem esnasında ani hareketlerde bulunmaması için tespitleyiniz.
- Hasta sahibine, -koku/duman aspiratörü kullanıyor olsanız dahi- duman ve koku çıkabileceğini bildiriniz.
Bazı nadir durumlar hariç olmak üzere, konvansiyonel cerrahide ve elektrokoter uygulamalarında olduğu gibi lokal anestezi önerilir. Lokal anestetik olarak –kanama riskini önlemek amacıyla- adrenalinsiz lidocain önerilir. Anestetik enjeksiyonu için, en ince iğne kullanılabilir.
Dokunun infiltrasyonu, lezyonun ölçü ve şeklini değiştirebileceği için, lezyon çevresinin anestezi öncesi kalemle işaretlenmesi önerilir.
- Daima doğru dalga tipini seçiniz.
- Koagülasyon modunda kesmeyi kesinlikle denemeyiniz.
- Anten plakası işlem bölgesine mümkün olduğu kadar yakın olmak üzere hasta altına yerleştirilmelidir. Anten plakasının hastayla direk ve çıplak teması zorunlu değildir.
- Doku nemlendirilmelidir.
- Cihazı, elektrodu dokuya değdirmeden hemen önce aktive ediniz.
- Elektroda baskı uygulamayınız. Bırakınız kesmeyi radyodalgaları yapsın.
- Eğer elektrod takılıyorsa, gücü artırın veya kesme hızınızı azaltın.
- Eğer şimşekler çakıyorsa, gücü azaltın veya kesme hızınızı artırın.
Tekrar kullanılabilir özellikte olan tüm elektrodlar otoklava dayanıklıdır. Uygulama sırasında elektroda yapışan dokuları temizlemek için;
- Eldiven giyin
- Cihazı Saf Kesme moduna ayarlayın.
- Gücü 3’e getirin.
- İki gazlı bezi üstüste koyup, su ile ıslatın.
- Elektrodu –cihazı aktif ederek- katlanmış gazlı bezin arasında gezdirerek temizleyin.
Bazı elektrodlar, çalışma bölgesine daha rahat ulaşım için bükülebilir özelliktedir. Ancak tungsten teller hassastır ve kırılabilir.
- Elektrodları fırçalamayınız, zımparalamayınız.
- Elektrodu, kan ve salgılardan temizlemek için, hidrojen peroksid sıvısına batırabilir veya 5 dakika ultrasonik temizleyicide tutabilirsiniz.
- Elektrodları, otoklavla sterilizasyon için, birbirleriyle temas etmeyecek şekilde paketleyiniz.
- Kalp hastalarında kullanılmamalıdır.
- İspirto bazlı veya alev alabilir özellikte antiseptikler kullanılmamalıdır.
- Lokal anesteziye, post-op yara bantlarına allerjisi olan hastalarda dikkatli olunmalıdır.
- Gecikmeli kanama oluşabilir. Bunu önlemek için adrenalinli anestetik kullanmaktan kaçınabilir veya işlemden sonra monsel solüsyon veya %20 alüminyum klorid kullanabilirsiniz. Sızıntı durumunda hastaya 10 dakika yaraya parmakla basması önerilebilir.
- Elektrokoterde olduğu gibi müdahale ortamındaki bağırsak gazları veya oksijenden dolayı patlama riski göz önünde bulundurulmalıdır.
- Elektrik şoku tehlikesine karşı; çıplak elle aktif elektroda dokunmayınız ve hastanızın bir metale dokunmasını engelleyiniz.
| KIYASLAMA |
| Karakteristik |
Kriyocerrahi |
Radyocerrahi |
Koter |
Bistüri |
| Kesme |
Hayır |
Evet |
Bazı modellerde |
Evet |
| Kanama Kontrolü |
Hayır |
Evet |
Hayır |
Hayır |
| Biopsi Alma |
Evet |
Evet |
Hayır |
Evet |
| Self-Sterilizasyon |
Hayır |
Evet |
Evet |
Hayır |
| Steril Kesme |
Hayır |
Evet |
Bazı modellerde |
Hayır |
| İyileşme Süresi |
++ |
++ |
+++ |
++ |
| Skar Bırakma |
Hayır |
Hayır |
Evet |
Evet |
| Yumuşak Doku Üzerinde Traşlama |
Hayır |
Evet |
Hayır |
Hayır |
| Başlangıç Maliyeti |
+++ |
++++ |
+++ |
+ |
| İşletme Maliyeti |
++ |
++ |
++ |
+ |
| Lokal Anestesi Gerekliliği |
Hayır |
Evet |
Evet |
Evet |
|
